Met enige regelmaat komen wij werkgevers tegen die zich niet bewust zijn van de risico’s die zij lopen door onbewuste gebondenheid aan een verplichte cao. Ook de juridische consequenties die een cao met zich mee kan brengen zijn vaak onbekend. Niet zo verwonderlijk, want het cao-recht is behoorlijk ingewikkeld. In deze blog wil ik dan ook proberen om u in begrijpelijke taal van de belangrijkste zaken op de hoogte te brengen.
Wat is een cao en wanneer ben ik hier als werkgever aan gebonden?
Een cao is een schriftelijke overeenkomst tussen werkgevers- en werknemersverenigingen. Hierin maken zij afspraken over onder andere de arbeidsvoorwaarden die relevant zijn voor een bepaalde sector. Denk bijvoorbeeld aan afspraken over de hoogte van het loon, vakantiedagen, een 13e maand, bijzondere vergoedingen en het pensioen. Ook kan de cao voorschriften bevatten over zaken als de proeftijd, opzegtermijn, feestdagen en functie-indelingen. Als er een cao van toepassing is tussen werkgever en werknemer, dan geldt deze altijd boven de afspraken die in de individuele arbeidsovereenkomst staan.
Als werkgever kun je aan een cao gebonden zijn op de volgende manieren:
- door lidmaatschap van een partij die betrokken is bij de totstandkoming van de cao;
- door de betreffende cao op de arbeidsovereenkomst van toepassing te verklaren;
- doordat de cao algemeen verbindend is verklaard voor alle werkgevers in een bepaalde bedrijfstak (avv). Het UAW van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid publiceert overzichten van avv’s.
Wat zijn de juridische consequenties?
Ondernemers in het mkb zijn zich niet altijd bewust van de juridische gebondenheid aan een cao. Het gaat dan om werkgevers die te maken hebben met een cao die van rechtswege op hen van toepassing is door een besluit van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (punt 3 hierboven). Dit wordt algemeen verbindend verklaring (avv) genoemd. Bijna alle cao’s die voor een bedrijfstak zijn opgesteld, worden (voor een bepaalde periode) algemeen verbindend verklaard. Als je geen cao toepast en er niet van op de hoogte bent dat er een verplichte cao voor jouw bedrijf geldt, loop je het risico dat je met terugwerkende kracht bijvoorbeeld een hoger loon of extra vergoedingen moet betalen aan je werknemers. Op het moment dat de periode van verplichtstelling (avv) voorbij is, gelden de afspraken uit de individuele arbeidsovereenkomst weer. De werknemers maken over de periode waarin de cao verplicht is gesteld aanspraak op alle afzonderlijke rechten die de cao toekent. Het gaat dus niet om het pakket aan arbeidsvoorwaarden als geheel, elke individuele bepaling uit de cao moet correct worden toegepast.
De exacte gevolgen van de verplichte gebondenheid aan een cao, hangen samen met het karakter van de cao.
Wat is het karakter van een cao?
Cao’s kunnen twee verschillende karakters hebben, namelijk:
- de standaard cao en;
- de minimum cao.
In elke cao staat vermeld om welk type cao het gaat. Hieronder zal ik kort toelichten wat het karakter van een cao precies betekent.
De standaard cao heeft het meest stramme karakter, aangezien in het geheel niet van elke afzonderlijke bepaling uit deze cao mag worden afgeweken. Dit betekent dat de werknemer ook geen gunstigere arbeidsvoorwaarden mag krijgen. Het gaat echt om een vast pakket aan arbeidsvoorwaarden (en overige bepalingen). De gedachte achter de standaard cao is het voorkomen van concurrentie op arbeidsvoorwaarden in een bepaalde bedrijfstak.
De minimum cao biedt wat meer flexibiliteit, aangezien van de afzonderlijke bepalingen mag worden afgeweken wanneer dit voor de werknemer gunstiger is. De gedachte achter dit type cao is dus voornamelijk om de werknemers te verzekeren van een bepaald minimumniveau van arbeidsvoorwaarden.
Conclusie
Maak je afspraken met je personeel die in strijd zijn met het karakter van de betreffende cao, dan zijn die afspraken wettelijk gezien niet geldig en geldt in plaats daarvan de cao. In de praktijk wordt dit pas een probleem op het moment dat een werknemer of een vakbond hierom verzoekt. Aangezien de mogelijkheid bestaat dat in dat geval met terugwerkende kracht bedragen betaald moeten worden, kan dit een behoorlijk onaangename verrassing opleveren. Ik zou daarom altijd adviseren de cao zoveel als mogelijk correct toe te passen en hierbij zo zorgvuldig mogelijk te werk te gaan.
